Al twee dagen staan we om 5 uur op, en staan we met 2 trouwe vrijwilligers (de kunstenaar Eric en zijn vrouw Philippa) bij het krieken van de dag op het Noordstrand van Lesbos. Daar vangen we de eerste boot op die daar vanuit Turkije arriveert (niet écht de eerste, want de boten komen 24/7 aan). Het zijn goedkope rubberboten die zonder uitzondering veel te vol zitten. Zeker met de stevige noordooster van de afgelopen dagen is het een zware overtocht. De boot die gisteren aankwam stond vol water, had alle tassen overboord gegooid en er was zelfs een man overboord gesprongen om zo zijn zwangere kersverse echtgenote (en de anderen) te redden. Vandaag dreigde de boot op de rotsen te stranden en was ik ervan overtuigd dat ik te water moest. En na zo’n stranding volgt dan nog een wandeltocht van 70 kilometer bij 30+° Celcius. Maar of dat nou het ergste is…
Vandaag liepen we het eerste stuk van die wandeling. Vijfentwintig kilometer van Eftalou naar Kalloni. Wij weten wat er gaat komen (een stevige wandeling, hitte, steil klimmen en dalen) en zijn met wandelschoenen, goede backpacks en voldoende water goed voorbereid. Toch kunnen we na één dag al met zekerheid zeggen dat de tocht zwaar is. En als het voor ons al zo zwaar is, hoe moet het dan voor de vluchtelingen zijn? Zij lopen op kletsnatte schoenen, slippers, sandalen en soms zelfs blootsvoets. Er zijn kinderen bij en oorlogsgewonden. Ze hebben niet meer water bij zich dan het halve liter flesje dat ze op het Noordstrand kregen. Ze hervullen het bij bronnetjes en kraantjes onderweg – lang niet altijd fris. Op vrijdag waren het in totaal meer dan 1400 mensen, hoeveel het er vandaag (op zaterdag) waren weten we niet.
En toch zijn ze vol goede moed. De overtocht is lang niet zo gevaarlijk als de situatie die ze achterlaten. Ik liep een tijdje op met Mohammed uit Damascus. Hij leerde me een paar woordjes Arabisch en met zijn even grote Engelse woordenschat legde hij me uit dat de situatie daar “very very black” is. Zijn schietende handen spreken boekdelen. Even later gebaren zijn handen dat de stad plat ligt en noemt hij het Arabische woord voor dood erbij. Anderen vertellen dat ze uit IS-gebied komen, vallen stil als je vraagt hoe het was of leggen met onverholen sarcasme uit dat hun stad beroemd is vanwege de scud-lanceringen. Allemaal hebben ze dezelfde blik in hun ogen: angst!
En inmiddels is het me wel duidelijk: mij mag die overtocht van Turkije naar Lesbos doodeng lijken, en ik mag de wandeling over Lesbos misschien wel zwaar vinden: in vergelijking met de situatie waar zij uit komen, stelt het niets voor.
Dat neemt overigens niet weg dat het raar is dat het zo moet in Europa en dat ik vind dat je mensen die al zoveel hebben meegemaakt niet ook nog eens een lange wandeldriedaagse onder slechte omstandigheden mag aandoen. Na hun vlucht uit de hel hoeft niet ook nog eens een helletocht te volgen. En eerlijk gezegd: dat is ook nergens voor nodig. Maar daarover later meer…
De namen van vluchtelingen in dit artikel zijn gewijzigd.
Bovenstaande afbeeldingen zijn videostills, gefotografeerd vanaf het camerascherm. (c) Linda Zwart, alle rechten voorbehouden.
In verband met een technische storing is dit blogbericht met een dag vertraging geplaatst.
Ik kom over 2 weken naar Lesbos. Kan ik gebruikte kleding of schoenen meenemen? Is er iemand die deze hulp organiseert?
Dag Gerda, bedankt voor je reactie, en fijn dat je spullen mee wilt nemen. In onze rollercoaster vertraagt het beantwoorden van vragen soms wat, maar hier is het dan toch. Allereerst: ik weet niet met welke maatschappij je reist, maar het schijnt dat Thomas Cook met wat aandringen gratis extra ruimbagage toestaat, dat kan dus een tip zijn.
Men zit erg om spullen te springen. Ik zal er later nog een blogbericht aan wijden, maar rondom jouw concrete vraag alvast dit: kleding en schoenen kun je het beste naar Melinda van The Captain’s Table brengen. Zij zit aan het einde van de haven van Molivos, naast de Coast Guard. Molivos is het echte begin van de 70 kilometer lange wandeling die de vluchtelingen moeten maken. En als je er dan toch bent: The Captain’s Table is eigenlijk een best wel beroemd restaurant… Je kunt eventueel ook doorrijden naar Eftalou, daar ontvangen Eric en Philippa Kempson de vluchtelingen op het strand, met flesjes water, droge kleren en warmtedekens. En als je daar dan toch bent: kijk ook even in de workshop van Eric, want hij maakt echt prachtig houtsnijwerk (en heeft indrukwekkende verhalen). In Molivos kun je bij de supermarktjes ook geld achterlaten met de mededeling dat het voor de vluchtelingen is. Daar wordt dan water, eten en andere benodigdheden mee gefinancierd. Zowel Eric als Melinda nemen alleen goederen aan. Kijk op de speciale Facebook-pagina wat er precies nodig is.
In Skala Sykaminea is op dit moment geen duidelijk georganiseerde hulp – helaas, want het is wel hard nodig.
hoe komen ze aan bij de grens Turkije Griekenland dat is toch al een 1000 km van syrië af? en de overtocht is toch maar 10 km? maar zijn deze mensen niet gewoon immigranten?
Beste Kees,
Hartelijk dank voor je vraag, of eigenlijk vragen. Ik beantwoord ze even los.
1) Hoe komen ze aan bij de grens Turkije Griekenland?
Dit is een ingewikkelde vraag. Veel vluchtelingen weten zelf niet eens hoe ze er komen. Bovendien hangt het ervan af uit welke plaats ze komen. Een voorbeeldje: nogal veel mensen komen uit Aleppo. Deze stad ligt op drie kwartier rijden van de Turkse grens. Zij kennen dat gebied dus goed en steken waarschijnlijk zelf de grens over. Eenmaal in Turkije kunnen ze vrij goed zelf reizen (dat is niet gek, binnen Nederland kan dat ook zolang je geen verkeersovertredingen maakt of in een grote politiefuik rijdt). Ze gaan dan vaak naar Izmir. Daar zitten de mensensmokkelaars. Die brengen ze in geblindeerde busjes en vrachtwagens naar een strandje of haventje en zetten ze voor veel teveel geld op veel te kleine bootjes naar een willekeurig Grieks eiland.
2) Die afstand naar het strand is toch best ver, en de overtocht is toch dichtbij?
Klopt. Hoewel… het is maar hoe je het bekijkt. Als ik vanuit Amsterdam op vakantie ga naar Zuid-Frankrijk ben ik even lang onderweg. Dat kan (als ik een beetje doorrijd en af en toe wissel met mijn bijrijder) in een uurtje of twaalf. Zo gepiept dus. En tien kilometer vanaf een strand naar Lesbos lijkt inderdaad kort. Maar wanneer je in een slechte boot met veel teveel mensen zit, bestuurd door een volstrekt onervaren stuurman, die ook nog door golven moet ploegen die vaak hoger zijn dan de rand van zo’n bootje, is tien kilometer héél erg lang. Vaak doen ze er een uur of drie over en zijn ze terecht heel erg blij dat ze het veilig gered hebben.
Als je meer wilt weten over die reis: de NRC heeft een groepje Syrische vluchtelingen gevolgd vanuit het Turkse Gaziantep tot het moment dat ze in Duitsland arriveerden. Een hele interessante serie, die je hier kunt nalezen.
3) Zijn deze mensen niet gewoon immigranten?
Dat is een kwestie van definities. In Nederland hebben we het VN-vluchtelingen verdrag ondertekend, en dat betekent dat we ons (in elk geval politiek) aan de terminologie die daarbij hoort moeten houden. Eerder zette ik die definities al op een rijtje. Een immigrant is iemand die permanent in een ander land gaat wonen. De meeste mensen die ik op Lesbos heb gesproken, hebben op dat gebied geen vastomlijnde plannen. Sterker nog: het liefst willen ze terug naar Syrië en allemaal hopen ze dat die burgeroorlog nu snel voorbij is zodat dat ook echt kan. Deze mensen immigrant noemen is mij dus een brug te ver. Bovendien: ook de VN doet dat niet, en dat is belangrijk. We hebben (in dat vluchtelingenverdrag) namelijk aan de VN opgedragen om in de gaten te houden of we dat verdrag goed naleven. De VN (bij monde van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen, UNHCR) is dus de autoriteit op dit gebied. En in dit artikel van 18 augustus geeft de UNHCR expliciet aan dat “het ernaar uitziet dat de overgrote meerderheid van de mensen die aankomen in aanmerking komt voor de vluchtelingen status”. Als je het hebt over de mensen de aankomen in Griekenland, kun je dus het beste de woorden asielzoeker en vluchteling gebruiken.
Hopelijk is het zo wat duidelijker. Het is nogal een verhaal geworden, misschien had ik er beter een artikel van kunnen maken.